Betering #179 - De antikapitalistische rebel in jezelf: een gids voor nutteloosheid
En een jaar geen kleding kopen
Hallo vrienden,
Welkom bij BETERING, waarin ik geld en beleggen simpel maak.
Deze week: nutteloos zijn is goed voor je geld én geluk, 7 redenen om tonnair te worden, een kijkje in mijn portefeuille en meer.
1. De antikapitalistische rebel in jezelf: een gids voor nutteloosheid
Ik lig op de bank en lees in De Groene Amsterdammer over ‘het heerlijke nietsdoen’.
Prima thema voor een zomernummer. Geen geschikter jaargetijde om niks, of in ieder geval minder te doen. In de zomer kan je immers naar buiten, de natuur in, picknicken, vakantie vieren, dubbeldikke zomernummers lezen en daar bij in slaap vallen.
Maar wat blijkt? Als ik De Groene mag geloven, dan is het ultieme nietsdoen zo makkelijk nog niet.
Wij, moderne slaven van de prestatiemaatschappij, kunnen het heel moeilijk loslaten om nuttig te zijn. Om waarde te creëren. Dat is zelfs zo erg dat we onszelf regelmatig voor de gek houden: we denken vaak wel dat we niks doen, maar ondertussen doen we stiekem toch iets.
Het begint er al mee dat vrije tijd iets is wat we vaak van onszelf moeten. En dus wordt het ingepland. ‘Woensdagochtend vrij.’ ‘Zaterdagmiddag tussen 15:00 en 18:00 heeft papa even tijd voor zichzelf.’ Prima, maar als het eenmaal zo ver is, dan voel ik vooral de druk om deze ‘vrije tijd’ zo effectief mogelijk in te vullen en het schuldgevoel als dat niet direct lukt.
Vrije dagen en vakanties zien we vaak als moment om ‘op te laden’, om enkele weken later extra productief weer aan de slag te gaan. Zo is de vrijheid nog steeds onderdeel van het werk.
Een ander probleem is de vercommercialisering van vrije tijd. Dus dat de consumptiemaatschappij ons ‘vrijheid’ probeert te verkopen. De hele reisindustrie is er voor opgetuigd. Maar denk ook aan: bioscopen, attractieparken, winkelcentra, musea, retraites, sauna’s, ontspanningscursussen. ‘Even een momentje voor jezelf,’ lees ik in een chocoladereclame. ‘Niet online, wel verbonden,’ zeggen ze bij Natuurhuisje.
Zie het maar eens te ontlopen. Mensen zijn kopieermachines. Uiteindelijk vallen we allemaal ten prooi aan hetzelfde regime van vrijetijdsbesteding.
In een van de interessante Groene-artikelen gaat het over de Amerikaanse socioloog Thorstein Veblen. In 1899 schreef hij al The Theory of the Leisure Class. Dat gaat over de sociale regels die hij ontdekte rondom vrije tijd, en over hoe mensen vrije tijd gebruiken, misbruiken dus, om zichzelf van meer status te voorzien.
In die tijd begon er een flinke bovenklasse te ontstaan (die tegenwoordig een gigantische middenklasse is) van mensen die niet meer enkel met overleven bezig waren, die welvarend genoeg waren om vrije tijd te hebben. Vrije tijd werd een statussymbool, waarmee je kon aangeven (al dan niet aangedikt) hoe goed je het had.
Dit gebeurt natuurlijk nog steeds. Een blik op Instagram leert ons genoeg: het staat er vol met nauwkeurig uitgedachte afbeeldingen van nietsdoen.
Ook de goeroes bedienen zich van dit beeld. Ze hebben het over ‘de 4-urige werkweek’. Denk ook aan de ‘digitale nomaden’ die vanachter een laptop op een tropisch eiland hun imperium zeggen te bestieren. Zelf maak ik me er ook wel eens schuldig aan.
Maar vrije tijd is dus zelden echt vrij. Vaak zetten we het in voor een ander doel: productiviteit, consumeren of status verkrijgen.
In een ander Groene-artikel (betaalmuur) schrijft Lieke Knijnenburg: ‘Werk zou de boosdoener zijn van de hoge burn-outcijfers. Maar is vrije tijd niet net zo goed een probleem geworden?’
Tja, wel als je in je vrije tijd niet loskomt van de hedendaagse religie van productiviteit. Als je er half in blijft hangen en je de vakantie al scrollend, Netflixend, winkelend en bioscoopbonnen inwisselend doorbrengt.
De Duits-Koreaanse filosoof Byung-Chul Han, waarover ik ook las in De Groene, komt met een oplossing. Hij pleit in zijn boek Vita contemplativa voor een contemplatief leven, als tegenwicht tegen onze hyperactieve, prestatiegerichte samenleving, die ons vervreemdt van diepere vormen van ervaring en betekenis.
Voor zo’n leven geldt dat inactiviteit niet enkel de afwezigheid van activiteit is. Het is geen ontkenning, geen luiheid ook, maar een onafhankelijk vermogen. Iets wat het leven glans geeft, mits goed gedaan.
Leuk, maar hoe bereik je zo’n staat van inactiviteit?
In zijn boek geeft Han een aantal aanwijzingen. Kijk, het blijft een filosoof dus heel praktisch wordt het niet. Maar dat hoeft ook niet. Alleen al hierover nadenken is op zichzelf een goede vorm van vita contemplativa.
Beoefen echte rust.
Dus niet de valse rust, zoals ik die hierboven beschreef. Niet de oplaadmomenten tussen productieve momenten in. Maar een fundamentele houding van niet-streven en niet-presteren. Dit betekent tijd vrijmaken, waarin je werkelijk niets hoeft te bereiken. De activiteit is het doel op zich, en heeft geen groter doel.
Cultiveer verveling.
‘Ik verveel me,’ zegt mijn dochter. ‘Wow, ik ben jaloers,’ zeg ik. Ze rolt met haar ogen en loopt weg. Even later zit ze te schilderen en te knutselen.
Kinderen zijn goed in verveling. Ik herinner me zelf ook nog wel die momenten vroeger. Verveling zelf is niet leuk, maar het is een noodzakelijk kwaad dat je uit de routine van alledag trekt.
In plaats van verveling te vermijden moeten we deze volgens Han omarmen als een vruchtbare toestand waarin nieuwe inzichten kunnen ontstaan. Verveling is een voorwaarde voor creativiteit en zelfreflectie.
Train jezelf in aandachtige waarneming.
Het ontwikkelen van een beschouwende blik op de wereld betekent ook dat je leert te kijken zonder direct te willen ingrijpen of veranderen. Dit is een vorm van 'zinloos' observeren die paradoxaal genoeg zeer waardevol is.
Observeer mensen en gesprekken zonder je er in te mengen. Zie vogels, eenden en poezen hun ding doen. Ga treinen spotten.
Zelf was ik begonnen met het kweken van avocado-plantjes uit de pitten die we anders altijd weggooien. Toen ze daadwerkelijk begonnen te groeien, dacht ik meteen: wow, voor hoeveel zou ik een avocado-boompje kunnen verkopen? Tientje? Tien pitten (á 1 euro per stuk in de supermarkt) kunnen me een winst van 90 euro opleveren. Interessant, lang zou het duren voor … ho, stop, dit gaat helemaal fout.
Het groeien van de plantjes is de activiteit. Meer niet. Toen ik stopte met ondernemen, kwam ik tot rust.
Neem afstand van digitale hyperconnectiviteit.
Dit is een no-brainer. Maar wel heel lastig. Creëer in je leven momenten zonder smartphones, social media en andere vormen van digitale stimulatie en verleidingen, die contemplatie verstoren. Ik schreef eerder al eens over digitaal minimalisme.
Herontdek rituelen en tradities.
Een goed alternatief en een bekende manier om je leven te vertragen (beschouwen is vertragen) is te zoeken naar dingen die structuur geven aan contemplatie. Dat kunnen dingen zijn als meditatie, gebed, of andere vormen van spirituele oefening.
Maar het hoeft niet zweverig, als dat niet je ding is. Sommige hobby’s kunnen ook meditatief zijn: vissen, modelbouw, kleding ontwerpen, muziek maken. Iedere dag een uur wandelen is ook goed, maar dan wel zonder podcasts.
Accepteer nutteloosheid.
Dit vind ik zelf de leukste om te doen. Als ik het mezelf toesta, dan voel ik me een hele antikapitalistische rebel, als ik bewust een omweg neem, een doelloze wandeling maak, naar de regen luister of tijdens het wachten (bijvoorbeeld bij de tandarts) bewust niet mijn telefoon erbij pak.
Ten slotte, als ik toch een beetje praktisch uit de hoek mag komen. Han heeft het nooit over geld, maar al deze dingen worden wel een stuk makkelijker als je er de financiële ruimte voor hebt.
Dat betekent niet dat je harder moet gaan werken om meer te verdienen, juist niet, dat zou alles teniet doen. Dat betekent dat je minder moet uitgeven, waardoor je meer overhoudt, waardoor je minder druk ervaart om altijd maar productief te zijn.
Dus mijn eigen toevoeging zou zijn.
Begin met consuminderen.
Ik denk dat een contemplatief leven en consuminderen elkaar versterken. Hóe je minder koopt, daarover heb ik al honderd nieuwsbrieven geschreven. En daarover zal ik er ook nog wel honderd schrijven.
Maar nu eerst even niks.
2. 🤑 De tonnairsportefeuille
In deze rubriek laat ik zien wat er gebeurt in mijn beleggingsportefeuille.
Deze week: verliesaversie
Kijk aan, ik heb nu meer geld te verliezen dan ooit.
De pijn van 195.000 euro verliezen schijnt heftiger te voelen dan de euforie van 195.000 euro ‘winnen’. Dat is verliesaversie.
Irrationeel als een mens is, zal hij grotere risico’s nemen om verlies te vermijden, dan om een equivalente winst te behalen.
Het is waar. Mensen springen nog op een metrospoor om een gevallen euro op te rapen.
Ik weet niet wat ik allemaal zou doen om 195.000 euro veilig te stellen.
Maar mijn leven is het natuurlijk niet waard. Zeg ik vanuit mijn comfortabele positie nu.
Een paar gedachten die in mijn opkomen.
Stel dat ik alles verlies, zou ik dan in een jaar of zeven helemaal opnieuw twee ton kunnen sparen en beleggen?
Ik denk het eigenlijk wel. En waarschijnlijk nog wel sneller ook. Want mijn kennis en ervaring verlies ik natuurlijk niet. De eerste jaren maakte ik nog rare bokkesprongen: zoals mijn indexfondsen (VWRL toen nog) allemaal verkopen toen het even slecht ging.
Ook had ik in het begin niet door hoeveel een mens kan besparen. En ook had ik toen nog een studieschuld en nu niet meer: dat is het leuke aan schulden aflossen, dat resultaat is voor altijd en kan nooit meer teruggedraaid worden. En ten slotte, en niet onbelangrijk, is mijn inkomen nu twee tot drie keer zo veel als in 2018.
Voorwaarde is natuurlijk wel dat ik niet arm word door een economische crisis. Maar goed, als de hele economie in elkaar stort, dan zijn er vast acutere problemen dan mijn geld.
Heb ik mijn vermogen een beetje veilig verdeeld?
Mijn meest risicovolle beleggingen zijn crypto en de grote hoeveelheid aandelen. Van die aandelen zit ongeveer 127.000 euro in indexfondsen (fondsen + pensioen) dus dat geld is goed gespreid, maar het blijven aandelen. Goud biedt enige bescherming, maar het is niet al te veel. En mijn spaargeld kan ook niet in waarde dalen (behalve door inflatie), maar zou ook een grotere allocatie mogen hebben.
Daarom denk ik dat het een goed idee is om deze twee categorieën de komende maanden wat steviger te maken. Stel dat ik 10% spaargeld en 10% goud wil hebben in mijn portefeuille, dan moeten beide dus naar 20.000 euro. Dat zou me een veiliger gevoel geven. Klusje voor het najaar.
Hoe hoger je vermogen, hoe belangrijker het wordt om geld te behouden in plaats van alleen maar te groeien.
Dit was de laatste Betering van dit seizoen. 22 augustus ben ik weer terug. Dubbeltonnair of niet.
Fijne zomer!
3. 🚀 Links en tips
💬 Ondertussen op Intermediair: Waarom harder werken je niet verder brengt: zo ben je productiever door te vertragen
🐿️ Eerder op Betering: Betering #129 - 7 supermotiverende redenen om tonnair te worden
📺 Op Instagram: Een jaar geen kleding kopen
Aanraders
BELEGGEN
Brand New Day. Supersimpel en voordelig indexbeleggen en belastingvriendelijk pensioenbeleggen.
Centraal Beheer. Indexbeleggen vanaf 1 euro. Lage kosten (voor ‘Wereldwijd Aandelenfonds’).
DEGIRO. Bekende, allround broker. Grote keuze uit ETF’s en losse aandelen. Ik heb hier mijn aandelenportefeuille. Beleggen kent risico’s. Je kan je inleg verliezen.
Gold Republic: Via hun handige, automatische spaarplan beleg ik maandelijks een vast bedrag in fysiek goud.
Finst. Handige app om automatisch bitcoin en andere crypto te sparen. Tijdelijk € 20 bitcoinbonus voor nieuwe klanten (check voorwaarden).
Lendahand. Ik steun ondernemers in ontwikkelingslanden door te investeren in hun crowdfundingprojecten. Actie: met de code BETERING500 is je eerste investering tot 500 euro gegarandeerd.
SPAREN
Raisin. Hogere rentes (nu tot 2,11%) op spaarrekeningen bij Europese banken vind je via deze handige spaarbemiddelaar.
BESPAREN
Homewizard. Ik gebruik hun handige energiemeters, én hun betaalbare thuisbatterij om ‘s nachts zonnestroom te gebruiken. En te besparen op terugleverkosten.
VERDIENEN
YouGov: Doe mee aan marktonderzoeken voor geld, met uitstekende vergoedingen, ook contant.
GfK: Voor extra inkomsten vul ik de simpele enquêtes van GfK in.
VERZEKEREN
Insify. Verzekert freelancers en ondernemers tegen arbeidsongeschiktheid en aansprakelijkheid. Dagelijks opzegbaar. Ook uitkering bij zwangerschap.
SureBird. Bespaar honderden euro’s op verzekeringen en laat ze automatisch jaarlijks vergelijken.
MEER
Hier vind je nog meer van mijn favoriete diensten. Sommige links leveren Betering een vergoeding op. Dit kost jou niks. Bedankt!
BOEK
Over geld praat je wel. Meteen aan de slag? Lees mijn boek met daarin het complete verhaal hoe ik tonnair werd en alle praktische tips en stappen die je nodig hebt om hetzelfde te doen.
Ten slotte een disclaimer. Ik ben geen financieel adviseur. Geen van mijn berichten (in de nieuwsbrief, op social media, in de mail, krant, podcast of waar dan ook) zijn te lezen als financieel advies. Beleggen kent risico’s. Je kan je inleg verliezen. Overleg serieuze financiële beslissingen altijd met een adviseur.